آشنایی با گیاهان
شناسایی اندام های گیاه
در پرورش و نگهداری گیاهان آپارتمانی، با موجودات زنده ای به نام گیاه سروکار داریم. گیاهان تنها جاندارانی هستند که تولیدکننده اند و با استفاده از مواد ساده موجود در طبیعت و نور خورشید، مواد غذایی ضروری برای موجودات روی زمین را تأمین می کنند. پی بردن به خواسته های گیاهان، مستلزم شناخت اجزای تشکیل دهنده آنهاست. اکثر گیاهانی که در منازل و آپارتمان ها نگهداری می شوند، از نظر تقسیم بندی گیاهی جزو عالی ترین طبقه گیاهی محسوب می شوند. این گیاهان ریشه، ساقه، برگ و گل دارند. در این بخش به طور مختصر به شناسایی و شرح وظایف و عملکرد اجزای گیاه پرداخته شده است.
ریشه
اولین عضوی که پس از کاشت دانه از آن خارج می شود، ریشه است که به سمت مرکز زمین رشد می کند. ریشه از چندین قسمت تشکیل شده است: کلاهک، منطقه مریستمی، منطقه رشد طولی و منطقه تارهای کشنده. کلاهک ریشه وظیفه حفاظت از منطقه مریستمی را بر عهده دارد. منطقۂ مریستمی و منطقه رشد طولی ریشه، وظیفه رشد ریشه را بر عهده دارد و منطقه تارهای کشنده، محل اصلی جذب آب و مواد معدنی لازم برای گیاه است.
ریشه در گیاهان، چند وظیفه عمده بر عهده دارد
- جذب آب و مواد معدنی لازم برای گیاه؛
- نگهداری (استقرار) گیاه در بستر کاشت؛
- ذخیره مواد غذایی که در برخی گیاهان همانند هویج یا گل کوکب مشاهده می شود.
ساقه
جوانه اولیه بذر پس از خروج ریشه از آن ظاهر می شود و به سمت بالا رشد می کند. این قسمت، ساقه گیاه را تشکیل می دهد. وظایف عمده ساقه در گیاه عبارت است از: استوار نگه داشتن اندام های هوایی گیاه شامل برگها و گلها و میوه ها، انتقال مواد غذایی، ساختن و ذخیره مواد غذایی
ساقه از سه بخش عمده تشکیل شده است: جوانه، گره و یقه. یقه محل اتصال ریشه به ساقه
است. گره به برآمدگی های روی ساقه جوان که برگها از آن خارج می شوند، گفته میشود.
فاصله بین هر دو گره، میان گره نامیده می شود. جوانه در حقیقت ساقه بسیار کوچکی است که
به وسیله پوشش های محکمی پوشیده شده است. جوانه ها یا انتهایی هستند یا جانبی.
ساقه در گیاهان به سه گروه عمده تقسیم می شود: ساقه هوایی، ساقه زیرزمینی و ساقه آیی. هرکدام از اینها انواع مختلفی دارند.
برگ
برگها بر اثر رشد جوانه های انتهایی و جانبی تولید می شوند. برگها از دو قسمت اصلی پهنک و دم برگ تشکیل شده اند. پهنک برگ از سه بخش تشکیل شده است: روپوست، میان برگ و دسته های آوندی (رگبرگ). مهم ترین وظیفه برگ در گیاه، عمل فتوسنتز است. در فتوسنتز، شیره خام گیاه که شامل مواد ساده آب و مواد معدنی است، به شیره پرورده (هیدراتهای کربن) تبدیل می شود. همچنین بیشترین تعرق گیاه (خروج آب به شکل بخار از سطح برگ) که موجب حرکت آب و مواد معدنی از ریشه به سمت اندام های هوایی می شود، توسط برگ صورت می گیرد.
برگهای گیاه را بر اساس شکل ظاهری، ترتیب قرار گرفتن روی ساقه، اتصال به ساقه، رگبرگ و ... تقسیم بندی می کنند.
گل دستگاه تولیدمثل گیاه است. گل مجموعه برگ های تغییر شکل یافته است که بر روی ساقه گیاه قرار می گیرد. وظیفه اصلی گل تولید میوه و دانه است. هر گل از قسمت های زیر تشکیل شده است:|
.. دم گل: گل را به ساقه متصل می کند.
۲. برگچه: در محل اتصال دم گل به ساقه وجود دارد. برگچه در برخی گیاهان همانند گل شیپوری، قیف مانند است و قسمت زینتی گل را تشکیل میدهد.
٣. نهنج: در انتهای دم گل به شکل برجسته در آمده است و محل استقرار سایر اجزای تشکیل دهنده گل است. البته در برخی گلها برجسته نیست.
۴. کاسبرگ (کاسه گل): مجموع برگ های سبز رنگی که در قسمت خارجی گل دیده می شود.
البته کاسبرگهایی نیز وجود دارد که سبزرنگ نیستند؛ مثل گل لاله و زنبق. تعداد کاسبرگ در گیاهان متفاوت است.
۵. گلبرگ (جام گل): مجموعه برگهای رنگین که معمولا بعد از کاسبرگ قرار دارند و زیبایی
گل ها عموما از آنها نشئت می گیرد.
۶. نافه گل: اندام زایای نر گیاه محسوب می شود و شامل تعدادی پرچم است. هر پرچم از دو قسمت ساک و میله تشکیل شده است. دانه گرده که سلول جنسی نر گیاه است، در بساک پرچم تشکیل می شود.
۷. مادگی: درونی ترین بخش گل است و اندام ماده گیاه محسوب می شود. از سه بخش تشکیل شده است: کلاله، خامه و تخمدان. تخمک گیاه که سلول جنسی ماده گیاه است، در
تخمدان مادگی به وجود می آید.
تقسیم بندی های مختلفی در گیاهان بر اساس اجزای تشکیل دهنده گل صورت گرفته است. | از آن جمله می توان به تقسیم بندی گیاهان بر اساس نوع گلبرگ (جداگلبرگ، پیوست گلبرگ، |
بدون گلبرگ)، اندام زایای گل (یک پایه، دوپایه، هرمافرودیت) اشاره کرد.
